Trước tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng do quá trình sản xuất của các lò gạch đất sét nung gây ra, Chính phủ, Bộ Xây dựng đã ban hành hàng loạt văn bản pháp lý nhằm đưa sản phẩm gạch không nung vào thay thế sản phẩm gạch đất sét nung truyền thống.

Với thói quen sử dụng gạch nung trong xây dựng từ ngàn đời nay, nên vấn đề sử dụng gạch không nung để thay thế vẫn còn nhiều hạn chế. Do vậy, việc ban hành những văn bản pháp lý đã tạo điều kiện để gạch không nung phát huy được vai trò, đem lại nhiều hiệu quả tích cực về mặt kinh tế, xã hội, góp phần giảm thiểu khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm môi trường, hướng tới một đất nước phát triển bền vững.

Theo tính toán, với vật liệu nung, để sản xuất 1 tỷ viên gạch đất sét nung có kích thước tiêu chuẩn sẽ tiêu tốn khoảng 1,5 triệu m3 đất sét, tương đương 75 ha đất nông nghiệp và 150.000 tấn than, đồng thời thải ra khoảng 0,57 triệu tấn khí CO2, gây hiệu ứng nhà kính và các khí thải độc hại khác gây ô nhiễm môi trường. Do đó, việc từng bước thay thế gạch đất sét nung bằng vật liệu xây không nung sẽ đem lại nhiều hiệu quả tích cực về các mặt kinh tế, xã hội, bảo vệ môi trường; đồng thời hạn chế được các tác động bất lợi trên. Ngoài ra, việc sản xuất vật liệu không nung (VLKN) còn tiêu thụ một phần đáng kể phế thải các ngành nhiệt điện, luyện kim, khai khoáng… góp phần tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và các chi phí xử lý phế thải.

Bên cạnh việc giúp giảm thiểu khí thải độc hại gây ô nhiễm cho môi trường, việc sản xuất vật liệu xây dựng không nung còn đem lại hiệu quả kinh tế cao trong các công trình xây dựng. Gạch không nung có cường độ nén cao, dễ thi công, cách âm, cách nhiệt… nên sử dụng loại vật liệu này trong các công trình xây dựng sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với loại vật liệu đất sét nung. 

Vật liệu không nung dễ dàng tạo ra được sản phẩm có chất lượng về cường độ, đa dạng về kích thước, lỗ rỗng, ít cong vênh. Điều này đồng nghĩa với chủ động trong việc hạ giá thành sản phẩm để giá vật liệu này có tính cạnh tranh cao hơn gạch đất sét nung, đảm bảo cả về kỹ thuật, mỹ thuật của kết cấu, tiết kiệm được vữa xây, trát…Nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất vật liệu không nung (gạch không nung) trên địa bàn tỉnh. Trong giai đoạn 2010 - 2012, dưới sự chỉ đạo của UBND tỉnh Yên Bái, Sở Công Thương Yên Bái, Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp đã tiến hành khảo sát, lập đề án hỗ trợ cho 13 doanh nghiệp và hộ cá thể đầu tư máy móc thiết bị sản xuất gạch không nung trên địa bàn các huyện, thị trong tỉnh.

Xác định công tác tuyên truyền có vai trò rất quan trọng trong lỗ trình đưa vật liệu không nung vào thay thế vật liệu nung mà Chính phủ đề ra. Năm 2012 Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Yên Bái đã phối hợp Công ty CP khai thác sản xuất và xây dựng huyện Văn Yên xây dựng đề án “Xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật sản xuất gạch bê tông, công suất 7,6 triệu viên/năm” tại xã Địa Phác, huyện Văn Yên. Nhằm mục đích xây dựng một điển hình trong sản xuất gạch không nung để quảng bá, tuyên truyền khuyến khích nhân rộng.

Đây là mô hình sản xuất gạch bê tông áp dụng công nghệ tiên tiến của Trung Quốc, máy móc thiết bị được nhập khẩu đồng bộ. Công nghệ sản xuất do phía Trung Quốc chuyển giao có những ưu thế nhất định: Phù hợp với điều kiện của Việt Nam, nhất là với trình độ công nhân hiện nay; Thiết bị trong dây chuyền có tính thích nghi cao với điều kiện sản xuất ở Việt Nam, yêu cầu trình độ tự động hoá vừa phải, thiết bị có cấu tạo đơn giản, dễ vận hành và sửa chữa, phù hợp với các loại nguyên liệu của Việt Nam; Giá thành hợp lý, phù hợp với túi tiền của các nhà đầu tư Việt Nam vốn còn rất hạn chế về tài chính.

Mô hình sản xuất gạch bê tông của Công ty CP khai thác sản xuất và xây dựng Văn Yên được triển khai hoàn thành đã góp phần tận dụng được nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng và phong phú của tỉnh nhà, sản xuất ra các sản phẩm gạch bê tông đảm bảo các tiêu chuẩn trong xây dựng. Những sản phẩm của nhà máy hiện đang được sử dụng rộng rãi trên địa bàn tỉnh cũng như một số tỉnh khác (Tuyên Quang, Phú Thọ…).

Mặt khác, hiệu quả từ mô hình này có tác dụng tuyên truyền, khuyến khích các tổ chức cá nhân sử dụng gạch không nung trong xây dựng, cũng như học tập kinh nghiệm đầu tư vốn vào sản xuất VLKN. Với những ưu việt của vật liệu không nung, thực trạng sử dụng vật liệu không nung hiện nay. Ngày 16/4/2012 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 10/CT-TTg về việc tăng cường sử dụng vật liệu xây không nung và hạn chế sản xuất, sử dụng gạch đất sét nung. Trong đó nêu rõ:

- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn thực hiện các chính sách của Chính phủ thuộc phạm vi quản lý của từng Bộ, ngành, địa phương, nhằm khuyến khích sản xuất và ưu tiên sử dụng VLKN, kể cả các sản phẩm tấm tường thạch cao và tấm 3D. Hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung, tiếp tục xây dựng lộ trình phù hợp với từng địa phương để sớm chấm dứt sản xuất gạch đất sét nung bằng lò thủ công, lò thủ công cải tiến, lò vòng sử dụng nhiên liệu hoá thạch (than, dầu, khí).

- Bộ Xây dựng ban hành theo thẩm quyền hoặc trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các cơ chế chính sách đồng bộ nhằm tăng cường sử dụng VLXKN theo hướng: Các công trình sử dụng vốn nhà nước như: Trụ sở làm việc, bệnh viện, trường học… bắt buộc phải sử dụng VLXKN; Các công trình nhà cao tầng không phân biệt nguồn vốn, ưu tiên sử dụng VLXKN, đặc biệt là VLXKN loại nhẹ tối thiểu phải đạt 30% trong tổng số vật liệu xây.

- Tăng cường chỉ đạo việc nghiên cứu hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất gạch không nung.

- Lập quy hoạch phát triển sản xuất vôi quy mô công nghiệp trên phạm vi toàn quốc, đáp ứng yêu cầu vôi cho sản xuất VLXKN và nhu cầu của thị trường.

- Chỉ đạo, phối hợp với các hội, hiệp hội nghề nghiệp, cơ quan truyền thông để tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về các tính năng ưu việt, hiệu quả kinh tế, bảo vệ môi trường… khi sử dụng VLXKN, đặc biệt là gạch bê tông nhẹ.

Như vậy, việc đầu tư vốn của các tổ chức, cá nhân vào sản xuất gạch không nung là hướng đi đúng đắn, có tính khả thi cao. Do vậy, rất khuyến khích được nhân rộng, nhằm góp phần bảo vệ môi trường sống, tiến đến một đất nước phát triển bền vững.