Đánh giá tác động của BĐKH tới ngành khai thác và chế biến quặng sắt, apatit

Thứ Năm, 04 Tháng Mười Hai 2014 2:13 CH

KS. Đinh Văn Tôn

Trung tâm Môi trường Công nghiệp - VIMLUKI

Biến đổi khí hậu và những tác động của nó đã và đang diễn ra ở quy mô toàn cầu, là một trong những mối quan tâm hàng đầu của tất cả các quốc gia trên toàn thế giới, ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt nhất là đối với sự phát triển kinh tế xã hội và tài nguyên môi trường. Theo đánh giá của Ủy Ban quốc tế về BĐKH (IPCC), Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), Việt Nam được cảnh báo là một trong 5 nước chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Các biểu hiện của biến đổi khí hậu có thể nhận thấy ở các tác động điển hình như nhiệt độ gia tăng, mực nước biển dâng lên, thay đổi chế độ và lượng mưa. Ngoài ra, biến đổi khí hậu còn được biểu hiện thông qua việc tăng cường độ, tần suất và tính thất thường của các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng và rét đậm kéo dài, hạn hán và xâm nhập mặn, bão, áp thấp nhiệt đới, lũ lụt, v.v.

Trong bối cảnh đó, để thực hiện một trong các nhiệm vụ trong Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu của Bộ Công Thương (theo Quyết định số 158/2008/QĐ-TTg ngày 02/12/2008 của Thủ tướng Chính phủ) có nội dung tác động của biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng đến các ngành sản xuất công nghiệp, trong đó có ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản, Bộ Công Thương đã giao Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện kim thực hiện nhiệm vụ: “Đánh giá tác động của BĐKH đến ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản sắt, apatit và đề xuất giải pháp ứng phó”.

1. Nội dung chính của Nhiệm vụ

Nội dung 1: Đánh giá tổng quan về ngành công nghiệp khai thác và chế biến quặng sắt và quặng apatit; và các phương pháp, kinh nghiệm đánh giá tác động của BĐKH.

Nội dung 2: Xây dựng nội dung, quy trình và phương pháp đánh giá tác động của BĐKH đến ngành công nghiệp khai thác và chế biến quặng sắt và apatit.

Nội dung 3: Điều tra, khảo sát hiện trạng, đánh giá tác động của BĐKH đến ngành công nghiệp khai thác và chế biến quặng sắt và apatit.

Nội dung 4: Đề xuất các giải pháp ứng phó với BĐKH trong ngành công nghiệp khai thác và chế biến quặng sắt và apatit.

2. Mục tiêu của Nhiệm vụ

2.1. Mục tiêu tổng quát

Nhận dạng và đánh giá các tác động của BĐKH đến ngành khai thác và chế biến khoáng sản quặng sắt, quặng apatit, từ đó đề xuất các giải pháp ứng phó phù hợp nhằm giảm tối đa tác động của BĐKH đến ngành khai thác và chế biến quặng sắt và apatit.

2.2. Mục tiêu cụ thể

• Điều tra, đánh giá hiện trạng và mức độ tác động của BĐKH đến các hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản tại một số cơ sở khai thác và chế biến khoáng sản sắt và apatit tại 04 vùng địa lý có đặc trưng về khí hậu và tập trung nhiều hoạt động khoáng sản sắt và apatit là Đông Bắc Bộ, Tây Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên, nhằm đưa ra được “bức tranh chung” về hiện trạng tác động của BĐKH tới ngành.
• Nhận dạng, đánh giá và dự báo các tác động của BĐKH theo kịch bản BĐKH và NBD được lựa chọn tới các hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản sắt và apatit qua các giai đoạn: thăm dò, khai thác, chế biến và hoàn thổ phục hồi môi trường.
• Đề xuất các giải pháp ứng phó với BĐKH nhằm giảm thiểu các thiệt hại, thích ứng với BĐKH, lồng ghép các hoạt động trong bối cảnh BĐKH trong ngành khai thác và chế biến khoáng sản sắt và apatit xuyên suốt từ quá trình thăm dò, khai thác, chế biến và hoàn thổ phục hồi môi trường.

3. Kết quả thực hiện Nhiệm vụ

Nhiệm vụ đã áp dụng khung quy trình đánh giá tác động của BĐKH chung do Bộ TN&MT hướng dẫn. Từ những công cụ đánh giá như Ma trận đánh giá, Bản đồ tổn thương, Mô hình toán, thì để đánh giá cho ngành khai thác và chế biến quặng sắt và apatit, công cụ Ma trận được lựa chọn để đánh giá. Ma trận đánh giá là công cụ thông dụng và hiệu quả nhất trong đánh giá tác động và khả năng dễ bị tổn thương do BĐKH. Theo đó, đánh giá rủi ro do tác động của BĐKH được thực hiện bằng phương pháp định tính với các thước đo định tính về thiệt hại và khả năng xảy ra. Trong đó:

• Thước đo thiệt hại có 5 bậc: Không đáng kể, Trung bình, Quan trọng, Nghiêm trọng, Thảm họa.
• Thước đo khả năng xảy ra có 5 bậc: Hầu như không, Khó xảy ra, Có khả năng, Nhiều khả năng, Hầu như chắc chắn.
• Tùy theo sự kết hợp giữa mức độ thiệt hại và khả năng xảy ra, mức độ rủi ro sẽ từ “Thấp” đến “Rất cao”.

Ngoài ra, Nhiệm vụ đã phát triển thêm các công cụ đánh giá định lượng riêng cho ngành KTCB khoáng sản sắt và apatit. Việc áp dụng phương pháp ma trận đánh giá đa chỉ tiêu (MCA) là một nội dung mới của Nhiệm vụ. Phương pháp này cho phép đánh giá các tác động một cách định lượng bằng cách cho điểm, từ đó có những kết luận về mức độ tác động một cách chính xác hơn. Nhiệm vụ đã xây dựng các bảng ma trận tính điểm trên phần mềm Microsoft Excel. Việc tính toán được thực hiện hoàn toàn tự động dựa trên các điểm số do các chuyên gia đánh giá.

Đánh giá tác động của BĐKH bằng ma trận đánh giá đa chỉ tiêu MCA

Phương pháp đánh giá sử dụng ma trận là một phương pháp phổ biến, dễ áp dụng, kết quả đánh giá có độ tin cậy cao, phản ánh được mối tương quan giữa các đối tượng. Tuy nhiên, việc đánh giá lại phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm, hiểu biết của các chuyên gia tham gia đánh giá. Việc cho điểm trong bảng đánh giá MCA vừa mang tính chủ quan, vừa mang tính độc lập của nhóm chuyên gia. Ma trận MCA đã thực hiện việc chuyển đổi về cùng thang điểm đánh giá, do vậy kết quả đánh giá sẽ có độ tin cậy cao hơn. Trong điều kiện của Việt Nam hiện nay, việc áp dụng phương pháp ma trận MCA để đánh giá tác động của BĐKH tại các doanh nghiệp là phù hợp và khả thi.

Từ phương pháp và công cụ đánh giá đã được xây dựng, Nhiệm vụ đã tiến hành đánh giá, dự báo tác động của BĐKH tới ngành công nghiệp KTCB quặng sắt và apatit Việc đánh giá, dự báo tác động của BĐKH đến ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản sắt và apatit dựa trên các cơ sở sau:

• Phạm vi đánh giá: Tại 4 khu vực địa lý là: Đông Bắc Bộ, Tây Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên.
• Mốc thời gian: Theo các quy hoạch thăm dò và khai thác quặng sắt và quặng apatit thì các mốc thời gian mà quy hoạch có xét đến là từ 2020 đến 2030 [16]. Do đó, Nhiệm vụ sẽ tập trung đánh tác động giá của BĐKH đến ngành công nghiệp khai thác và chế biến quặng sắt và apatit vào giai đoạn 2020 - 2030.
• Kịch bản BĐKH và NBD được lựa chọn sử dụng trong dự báo: Kịch bản chung sử dụng để đánh giá là kịch bản ứng với mức phát thải trung bình (B2) tại các khu vực tương ứng dựa trên kịch bản quốc gia xây dựng năm 2011.

Việc đánh giá, dự báo tác động của BĐKH được tiến hành cho từng đối tượng cụ thể đã được xác định trong quá trình điều tra thực tế, theo từng giai đoạn cụ thể từ giai đoạn thăm dò, khai thác, chế biến đến cải tạo phục hồi môi trường.

Từ kết quả đánh giá đó, Nhiệm vụ đã đề xuất các giải pháp nhằm thích ứng, giảm thiểu các tác động. Việc xác định các giải pháp thích ứng được thực hiện sau khi có kết quả Đánh giá tác động của BĐKH. Các kết quả đánh giá là một phần thông tin đầu vào cho việc xác định các giải pháp thích ứng. Trong phạm vi Nhiệm vụ này, do phạm vi khá rộng và đối tượng không cụ thể, nên các giải pháp thích ứng đưa ra chỉ mang tính định hướng và khuyến cáo. Do vậy, việc đánh giá mức độ ưu tiên của giải pháp sẽ được xác định bằng 2 mức: Ưu tiên thực hiện và Xem xét thực hiện.

Các giải pháp thích ứng với BĐKH được hệ thống một cách logic theo từng đối tượng bị tác động, các rủi ro/thiệt hại, và theo từng giai đoạn hoạt động tương ứng với kết quả đánh giá tác động để các tổ chức, cá nhân có thể tiếp cận một cách nhanh chóng và áp dụng phù hợp.

Ngoài ra, Nhiệm vụ cũng tiến hành xây dựng và phát triển Phần mềm tính toán thải lượng và nồng độ các khí thải độc hại từ quá trình đốt cháy nhiên liệu. Đây là một công cụ bổ sung vào hệ thống các giải pháp cho doanh nghiệp nhằm kiểm soát và kiểm kê khí thải KNK.

Giao diện phần mềm APC 2.0

• Nghiên cứu, chế tạo thiết bị xử lý nước ứng dụng công nghệ lọc nano (04/12/2014)
• Nghị định 80/2014 về thoát nước và xử lý nước thải: Xử nghiêm hành vi gây ô nhiễm (03/12/2014)
• Xóa bỏ tình trạng “nhà nhà làm khoáng sản” (03/12/2014)
• Quyết định 2149/QĐ-TTg Chiến lược quốc gia về quản lý chất thải rắn đến 2025, tầm nhìn đến 2050 (18/11/2014)
• Luật Đấu thầu số 61/2005/QH 11 (18/11/2014)