Hiện trạng phát sinh chất thải rắn từ ngành khai thác khoáng sản Việt Nam

Thứ Ba, 14 Tháng Tám 2012 8:14 SA

Nguồn: Trung tâm Môi trường Công nghiệp, 2012 Tổng hợp từ Báo cáo Môi trường quốc gia 2011 - Chất thải rắn

1. Khai thác than

CTR từ hoạt động khai thác than chủ yếu xuất  phát  từ  hoạt  động  khai  thác,  bóc  đất mở vỉa, hoạt động giao thông vận tải và hoạt động chế biến tuyển than.

Hoạt động khai  thác, với 2 hình  thức  lộ thiên và hầm lò, là nguồn phát sinh chủ yếu CTR trong ngành công nghiệp khai thác than. Sau khi khai  thác,  toàn bộ phần đất bóc  tại khu vực khai thác trở thành CTR. Lượng CTR phát sinh này phụ thuộc vào cấu tạo địa chất từng vùng và công nghệ khai thác. Tỷ  lệ đất bóc  trong khai  thác  than quyết định  lượng  phát  sinh CTR. Ở Việt Nam  hệ số đất bóc trong khai thác lộ thiên là rất cao, dao động từ 3-13 m3 /tấn sản phẩm. Theo quy hoạch phát triển ngành than đến 2025, hệ số này từ 5,9-10,2 m3 /tấn than. Tổng khối lượng CTR thải ra môi trường từ hoạt động khai thác than là 4,6 tỷ m3/năm.

Bảng 1: Ước tính khối lượng CTR ngành than đến năm 2025

q

Hoạt động vận tải cũng tạo ra lượng thải không nhỏ trong quá  trình khai  thác  than. Hàng ngày  tại các mỏ than có hàng ngàn lượt xe vận tải sản phẩm và chất thải đến các điểm tập kết. Các phương tiện đa phần không thực  hiện  nghiêm  các  quy  định  che  đậy,  và  do  tăng ca chạy theo khối lượng dẫn đến tạo ra lượng CTR thứ cấp. Tình trạng phát tán CTR do hoạt động vận tải, làm mất vệ sinh môi trường nhiều nơi đã đến mức báo động nhưng vẫn chưa có giải pháp giải quyết hiệu quả.

Hoạt động chế biến và  tuyển quặng  than  làm phát sinh dạng chất thải chủ yếu là quặng đuôi. Quặng đuôi là các sản phẩm mịn còn lại sau khi đã tuyển lấy các thành phần kim  loại hoặc khoáng vật có giá  trị, phần còn lại được thải ra dưới dạng các hồ thải quặng đuôi. Quặng  đuôi  thông  thường  được  thải  ra  các  hồ  chứa, được  thiết kế để phục vụ cho các mục đích  tập  trung và lưu giữ các chất thải rắn cũng như nước công nghệ đã bị ô nhiễm. Tuy nhiên, có những hồ chứa chất lượng kém, hoặc bảo trì không tốt, ở một số nơi thậm chí còn bị khô cạn,  làm cho vật  liệu  thải  thoát ra vùng đất và nước xung quanh gây ô nhiễm.

2. Khai thác boxit

Bùn đỏ là chất thải không thể tránh được của khâu chế biến Bô-xít, là sản phẩm của quá trình làm giàu quặng, gồm các thành phần không thể hoà tan, trơ, không biến chất  như Hematit, Natrisilico-aluminate,  Canxi-titanat, Mono-hydrate nhôm, Tri-hydrate nhôm v.v... Hiện nay, việc xử  lý bùn đỏ vẫn đang  là mối quan  tâm của các nước trên thế giới trong công cuộc bảo vệ môi trường. Nếu chế biến Bô-xít thành alumin trên thì bắt buộc phải xây dựng các hồ chứa bùn đỏ. Chỉ riêng dự án của nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ - Tây Nguyên, theo báo cáo ĐTM, phần đuôi quặng nước thải và bùn thải có khối lượng tới hơn 11 triệu m3/năm, trong khi dung tích hồ thải bùn đỏ sau 15 năm là khoảng 8,7 triệu m3.

Tương  tự, dự án Tân Rai có  lượng bùn đỏ  thải  ra môi trường trong suốt quá trình dự án Tân Rai hoạt động là 80-90  triệu m3, nhưng hiện  tại  tổng dung  tích của hồ chứa của dự án chỉ có 20,25 triệu m3, nghĩa là thấp hơn rất nhiều so với lượng bùn đỏ sẽ có trong tương lai.

3. Khai thác khoáng sản khác

Tỷ  lệ đất bóc cao  là một nhược điểm  lớn  trong hoạt động khai  thác khoáng sản nói chung. Việc khai thác mỏ, đặc biệt là các hoạt động khai thác lộ thiên, đã làm tăng các khối lượng CTR ở dạng đất đá thải, khối lượng gấp vài lần lượng quặng khai thác được. Ví dụ: ở mỏ Apatít Lào Cai, đất đá thải nhiều gấp 2,5 lần lượng quặng (hệ số bóc đất là 2,5), lượng thải CTR khoảng 3 triệu tấn đất đá thải mỗi năm. Bên cạnh đất đá thải, quặng đuôi cũng là CTR sinh ra từ quá trình chế biến khoáng sản (tuyển khoáng, sàng rửa). Phần quặng đuôi là phần tách ra khỏi khoáng chất được  thu hồi. Gồm các  loại quặng đuôi kim  loại, quặng đuôi cát  (chất  thải của quá  trình khai khoáng cát nặng chủ yếu gồm silicat và khoáng sét hữu cơ) và chất thải thô (phần thô của chất thải sinh ra trong quá trình sản xuất quặng kim loại màu và kim loại đen như quặng Fe, Pb, Zn, Cu, Ni, Sn...).

• Tuần lễ biển và hải đảo Việt Nam khai mạc (04/06/2012)